Gebelikte bebeğin gereksinimleri nedeniyle, annenin alması gereken vitamin ve mineral miktarı artmaktadır.
Vitamin ve minerallerin yararları nelerdir?
Vitamin ve mineraller vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesinde, büyüme ve gelişmede önemli rol oynamaktadır. Gebelikte bebeğin gereksinimleri nedeniyle, annenin alması gereken vitamin ve mineral miktarı artmaktadır. Gereksinimler yeterli oranda karşılanmadığı durumda hem anne ve hem bebeğin sağlığı olumsuz etkilenmektedir.
Gebelikte vitamin ve mineral takviyesi almalı mıyım?
İçeriğinde sebze, meyve, yağsız kırmızı et, beyaz et ( kümes hayvanları ve balık), fermente süt ürünleri, baklagiller ve tahıl grubu bulunan sağlıklı bir diyet uyguladığınızda; ihtiyacınız olan vitamin ve mineralleri beslenmeyle doğal yoldan alabilirsiniz. Ancak ülkemizde folik asit, D vitamini ve iyot eksikliği sık görülmektedir. Bu durumda vitamin ve mineral takviyesi kullanımı hayati bir önem taşımaktadır.
Vitamin ve mineral takviyesine ne zaman başlamalıyım?
İdeal olarak, gebelik planlayan her kadında anne ve çocuk sağlığını optimize etmek için diyet değişiklikleri, vitamin ve mineral desteği gebe kalmadan önce başlanmalıdır. Beslenme değerlendirmesi ve danışmanlık hamilelik boyunca ve emzirme döneminde devam etmelidir.
Folik asit
Folik asit B vitaminlerinden biridir ve anne karnındaki bebeğin spina bifida (bebeğin omurgası ve omuriliğinin rahim içinde düzgün şekilde gelişmemesi ve omurgada bir boşluk oluşması) riskini önlemektedir. Folik asit takviyesi almak ayrıca doğumdan sonra bebekte olası kalp hastalıkları ve beyin tümörü gelişim riskini azaltmaktadır.
Önerilen günlük doz 400 mikrogramdır (mcg). İdeal olarak, gebelik planlanan dönemde folik asit almaya başlanmalı ve 13. gebelik haftasına ulaşıncaya kadar kullanıma devam edilmelidir.
Aşağıdaki durumlarda doktorunuza danışarak daha yüksek doz (günlük 5 mg) folik asit almanız tavsiye edilebilir:
- Daha önce spina bifidadan etkilenen bir hamilelik geçirildiyse,
- Siz veya eşiniz spina bifidaya sahipseniz,
- Epilepsi (sara hastalığı) için belirli ilaçlar alıyorsanız,
- Çölyak hastalığınız (ince bağırsağın, Gluten adlı proteine karşı ömür boyu süren ve kronikleşen alerjisi, hassasiyetidir) veya diyabetiniz varsa,
- Vücut kitle indeksiniz 30 veya daha fazla ise (obezite),
- Orak hücreli anemisi (hemoglobinin anormalliği sonucu alyuvarların orak şeklini almasıyla oluşan kan hastalığı) veya talasemi hastalığınız (kalıtsal bir kan hastalığı) var ise…
D vitamini
D Vitamini herkes için vazgeçilmez bir vitamindir. Yeterli gün ışığı alamamak ya da yapısal olarak D vitamini rezervlerinin düşük olması ile çoğu kişide D vitamin eksikliği görülebilmektedir. Gebelik döneminde D vitamini takviyesi almak annenin bütüncül sağlığı ve bebeğin sağlıklı gelişimi ile doğumu ve büyümesi için elzemdir. Yeterli D vitamini takviyesiyle bebeklik ve çocukluk döneminde olası raşitizm riski azaltılabilir. Ülkemizde yaygın D vitamini eksikliği görülmesi nedeniyle Sağlık Bakanlığı her gebeye 12. haftadan sonra ve emzirme döneminde de 1200 IU D vitamini önermektedir.
İyot
İyot eksikliği, anne ve bebekte hipotiroidi hastalığı için potansiyel bir risk oluşturmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) hem hamile hem de emziren kadınlar için iyotlu tuz kullanımı ve 250 mcg iyot alımını önermektedir. İyotlu tuzlar cam bir kavanozda, güneş ışığına direkt maruz kalmadan saklanmalıdır.
Kolin
Kolin, anneden fetuse (anne karnındaki bebek) yüksek oranda taşınan bir B vitamini türüdür. Yeterli kolin alımı, merkezi sinir sisteminin gelişimi için çok önemlidir. Bebeklerde bilişsel işlev (bilinç, bellek, algılama, soyut düşünce, yargılama gibi zekâ ve yönetici işlevleri) üzerinde olumlu bir etki göstermektedir. Yumurta, et, balık ve süt ürünleri, Meksika fasulyesi, Brüksel lahanası, brokoli ve ıspanak iyi kolin kaynaklarıdır.
Demir
Demir vücudumuz tarafından kırmızı kan hücrelerinde organlara ve dokulara oksijen taşıyan bir madde üretmek için kullanılır. Gebelik döneminde fetüsün (anne karnındaki bebek) oksijen ihtiyacını karşılamak için artan kan yapımı ile beraber demir ihtiyacı da normalin iki katı kadar artmaktadır. Demir eksikliğinde anemi (kansızlık) görülebilir ve buna bağlı olarak gebelik kayıpları yani düşükler, erken doğum, doğum sonrası kanama, fetusta gelişme geriliği görülebilir. İleri derecede demir eksiklikleri anne ölümlerine de sebep olabilir. Günlük demir takviyesi ihtiyacı 27mg’dır. Yağsız kırmızı et, kümes hayvanları, balık, kuru fasulye ve bezelye iyi birer demir kaynağıdır. Demir bakımından zengin gıdalar, turunçgiller ve domates gibi C vitamini açısından zengin gıdalar ile tüketilirse, demir daha iyi emilmektedir. Özellikle et grubu ile birlikte yoğurt gibi süt ürünleri tüketilmemelidir. Süt ve ürünleri demir emilimini azaltmaktadır.
Kalsiyum
Kalsiyum, fetusun kemik ve diş yapısını oluşturmaktadır. 19 yaş ve üstü hamile kadınlar da dahil olmak üzere tüm kadınlar günde 1.000 mg kalsiyum almalıdır. Annenin kalsiyumu gıdalarla alması önerilmektedir. Yağsız süt, kefir, peynir ve yoğurt gibi süt ürünleri iyi birer kalsiyum kaynaklarıdır. Süt ürünlerini sindirmekte zorlanıyorsanız brokoli ve koyu yapraklı yeşilliklerden kalsiyum alabilirsiniz.
Omega-3
Omega-3 yağ asitleri, birçok balık türünde doğal olarak bulunan bir yağ türüdür. Fetusun beyin gelişimi için oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Omega-3 yağ asitlerinden en fazla faydayı elde etmek için, kadınlar gebe kalmadan, gebelikte ve emzirirken haftada en az iki porsiyon balık yemelidir. Gebe kadınların balık tüketmesi mümkün değilse en az 200-300 mg, EPA/ DHA oranı 3/2 olan, trigliserid formda omega-3 yağ asidi takviyesi alması önerilir.
K vitamini
Kanın düzgün bir şekilde pıhtılaşması için K vitamini gereklidir. Yeni doğan bebeklerin K vitamini seviyeleri düşük olduğundan kanama riskleri olur. Bunu önlemek için doğumdan sonra bebeğinize K vitamini yapılacaktır. Bebeğinizin özellikle kanama riski altında olduğu düşünülmedikçe hamilelik sırasında K vitamini takviyesi almanıza gerek yoktur.
A vitamini
A vitamini fazlalığı fetüsün sinir sisteminin gelişimine zarar verebilir. Bu yüzden gebelik sırasında 700 mikrogramdan fazla A vitamini içeren takviyelerden kaçınılmalıdır. Ayrıca A vitamini seviyelerinin yüksek olduğu karaciğer ve karaciğer ürünleri içeren yiyecekleri tüketmemek gerekir.
E Vitamini
Antioksidan özelliklere sahip E vitamini yağlar, et, yumurta ve yapraklı sebzeler de dahil olmak üzere çeşitli gıdalarda bulunur. Diyetteki E vitamini bolluğu nedeniyle eksikliğinin görülmesi nadirdir. Ancak kolestatik karaciğer hastalığı, pankreas yetmezliği, yağ emilim bozukluğu hastalıkları ve beslenme bozuklukları gibi durumlarda E vitamini eksikliği görülebilir. E vitamini eksikliğine neden olan bir durum yoksa hamileliğinizde E vitamini takviyesi almanıza gerek yoktur.
B vitamini takviyeleri (folik asit hariç)
B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12 vitamini olmak üzere toplamda 8 temel B vitamini çeşidi vardır. Eksikliğinde halsizlik, yorgunluk, unutkanlık ve kansızlık görülebilir. Gebelikte B12 vitaminine diğer B grubu vitaminlerden daha fazla ihtiyaç artmasından dolayı B12 vitamin eksikliği yaygındır. B12 eksikliği hem erken doğum hem de düşük doğum ağırlıklı bebek doğumu ile ilişkilidir. Önemli bir B grubu vitamini olan piridoksin (B6 vitamini) ise gebeliğinizin erken dönemlerinde bulantı-kusma şikayetlerinizi azaltmaya yardımcı olmaktadır.
Hamile ve emziren kadınlar için tavsiye edilen Diyet Referans Alımı (DRA) ve tolere edilebilir Üst Limitler (ÜL)
| DRA | Hamile ve emziren kadınlar için ÜL | ||
| Hamile kadınlar için | Emziren kadınlar için | ||
| Yağda eriyen vitaminler | |||
| A vitamini | 770 mcg | 1300 mcg | 3000 mcg |
| D vitamini | 600 IU (15mcg) | 600 IU (15 mcg) | 4000 IU (100 mcg) |
| E vitamini | 15 mg | 19 mg | 1000 mg |
| K vitamini | 90 mcg | 90 mcg | Yeterli veri yok |
| Suda eriyen vitaminler | |||
| C vitamini | 85 mg | 120 mg | 2000 mg |
| Tiamin | 1.4 mg | 1.4 mg | Yeterli veri yok |
| Riboflavin | 1.4 mg | 1.6 mg | Yeterli veri yok |
| Niasin | 18 mg | 17 mg | 35 mg |
| B6 vitamini | 1.9 mg | 2 mg | 100 mg |
| Folik asit | 600 mcg | 500 mcg | 1000 mcg |
| B12 vitamini | 2.6 mcg | 2.8 mcg | Yeterli veri yok |
| Mineraller | |||
| Kalsiyum | 1000 mg | 1000 mg | 2500 mg |
| Fosfor | 700 mg | 700 mg | 4000 mg |
| Demir | 27 mg | 9 mg | 45 mg |
| Çinko | 11 mg | 12 mg | 40 mg |
| iyot | 220 mg | 290 mcg | 1100 mcg |
| selenyum | 60 mg | 70 mcg | 400 mcg |
